Tijdens onze fietsreis belanden wij na het oversteken van de Zwarte zee in Oekraïne. Na anderhalve dag fietsen bereiken we de grens met Transnistrië. Eerlijk gezegd kennen wij de situatie van de staat Transnistrië niet precies. We krijgen een stempel op een los papiertje in ons paspoort en mogen de grens over.
Onze eerste nacht brengen we door in de tent, in een boomgaard, zonder over valuta van dit land te beschikken. Maar dat is geen probleem, want we staan ‘wild’. Na een koude nacht, het vriest zo´n vijf graden, zetten we onze reis voort naar een dorp waar we geld pinnen en in de Sheriff-supermarkt ons benodigde voedsel halen. Er is geen koffie te krijgen, dus maken we dat zelf. En dan kunnen we gelijk de tent, die nat is van de rijp, laten drogen. Uiteindelijk heeft de bewaking van de supermarkt liever dat we dat daar niet doen. We schijnen een veiligheidsrisico te zijn, maar dat wordt verder niet uitgelegd. We verstaan elkaar slecht en de bewaker druipt af terwijl wij onze koffie opdrinken.
Als we de hoofdstad Tiraspol doorkruisen, juist op het middaguur, besluiten we ergens in een restaurant iets te gaan eten. Heerlijk uitgebreid eten bij een pizzeria. Volgegeten stappen we weer op de fiets. We zien dat Lenin in Tiraspol nog op zijn voetstuk staat. Ook de stratenstructuur doet ons denken aan eerder doorkruiste voormalige Sovjetrepublieken.
In de loop van de middag gaan we op zoek naar een camping, maar die blijkt er niet (meer) te zijn. Op deze locatie staan oude garageboxen waar een aantal mannen druk is met het repareren van Lada´s. We worden door hen naar het stadspark van Bender verwezen. Echter, kamperen is daar niet toegestaan. Het hotel bij het park vraagt € 44 voor een nacht, dat is ons te veel. In de buurt van het park vragen we iemand of we de tent in zijn tuin mogen opzetten. Uiteindelijk laat hij ons in het huis van zijn buurman, die niet aanwezig is, slapen. Heel gastvrij. ’s Nachts vriest het weer, dan is binnen slapen wel een luxe. Ook al is de verwarming niet aan in het huis.
In Bender fietsen we eerst naar het kasteel om dat te bekijken. Het is mooi maar we gaan er niet in. We hebben een mooie route naar en door Moldavië uitgezocht over allerlei kleine wegen. Als we de grens tussen Transnistrië en Moldavië over willen beginnen de problemen. De grensovergang die we hebben uitgekozen is zo klein dat deze alleen bedoeld is voor plaatselijke bewoners. Na enige discussie en overreding wordt aan de Transnistrische kant oogluikend toegestaan dat die toeristen met de fiets de grens passeren. In het niemandsland tussen de grensposten staat een pantservoertuig. We gaan het grensriviertje over en komen zo bij de Moldavische douane. Daar mogen we niet verder omdat we geen inreisstempel van Moldavië kunnen overleggen. Deze stempel moeten we bij een grotere grensovergang halen. Zonder dit stempel kunnen we te zijner tijd aan de Roemeense kant Moldavië niet uit.
Het weer slaat om en Marieke heeft geen zin in om de gefietste afstand (15 km) terug te fietsen. We laten de fietsen staan bij de bushalte en nemen de plaatselijke bus, terug naar de stad Bender. Bij het eindpunt van de bus gaan we met een taxi naar de bedoelde grensovergang. Eerst gaan we Transnistrië uit en dan krijgen we zonder problemen een Moldavische inleg met het gewenste stempel in het paspoort. Dan gaan we weer terug naar onze fietsen in Transnistrië. We doen een nieuwe poging om de grens over te komen, Transnistrië uit en Moldavië in. Bij de grens zien we de verbaasde gezichten van de grenswachten van beide landen, maar we komen dit keer zonder problemen de grens over.
Er waait een koude wind. Bij een winkeltje halen we snickers en brood en eten dat op een beschutte plek op. In het grensgebied betaal je met valuta van het ene land en krijg je het terug in dat van het andere land. Door de wind, het heuvelachtige land en de onverharde wegen is het fietsen zwaar. Tegen een uur of vier zetten we in de beschutting van een heuvel de tent op. Een drietal mannen is een nieuw huis aan het bouwen. Ook zij hebben het koud. We worden uitgenodigd voor de thee. We hebben geen energie meer om daarna nog te koken. Vroeg zoeken we de slaapzak op.
De volgende dag gaan we verder over onverharde wegen. Als we in een winkeltje wat willen kopen wordt ons geld niet geaccepteerd. Het geld van Transnistrië is niet geldig in Moldavië. Sterker nog, we vinden uit dat het door ons gepinde geld alleen bruikbaar is in Transnistrië. Welke winkel of wisselkantoor we ook raadplegen, nergens zien ze kans ons geld om te wisselen. We kunnen het alleen gebruiken als monopolygeld.
‘s Avonds vragen we bij een huis of we daar onze tent op mogen zetten. Uiteindelijk mogen we binnen slapen, in een mooi en warm huis. De douche staat ook nog tot onze beschikking zodat we fris en fruitig onze weg kunnen vervolgen. De volgende ochtend bekijken we de kassen waar tomaten, paprika’s, komkommers en aubergines worden verbouwd. Nu de vorst invalt is het seizoen voorbij. De kas wordt niet verwarmd. In februari start het nieuwe seizoen weer. We krijgen nog wat paprika’s en komkommers mee voor onderweg. We genieten van Moldavië en rijden verder richting Roemenië.
Als achtergrondinformatie over Transnistrië en Moldavië volgt hier de tekst van een artikel uit Trouw van 2 oktober 2014: ‘Domweg gelukkig in Transnistrië’:
Domweg gelukkig in Transnistrië
Ze hebben goedkoop Russisch gas, de geheime dienst heet KGB, er wordt Russisch gesproken en er is geen McDonalds. Transnistrië is de droom van menig separatist in Oost-Oekraïne. En die droom zou nog kunnen uitkomen ook. Trouw ging kijken in het voorland van Donetsk en Loegansk.
Tiraspol is de mooiste stad ter wereld, staat op een poster in het centrum van de hoofdstad van Transnistrië. Een wat theatrale boodschap, want de stad ziet eruit als iedere middelgrote provinciestad in Rusland: brede lanen, sovjetflats, en een monument voor de slachtoffers van de Grote Vaderlandse Oorlog.
Maar er wijken ook dingen af: hier hangen geen reclameborden van westerse merken, wel overal vlaggen met hamers en sikkels, en er zijn Russische vredestroepen, te zien aan de uniformen bij checkpoints.
Het is vooral het laatste dat Transnistrië erg interessant maakt voor Oost-Oekraïners. Transnistrië is namelijk een ‘de facto staat’. Het gebied hoort officieel bij Moldavië, maar is al twintig jaar een satellietstaat van Rusland, dat het geld en goedkoop gas geeft. Transnistrië wordt internationaal door vrijwel geen land erkend, zelfs niet door Rusland. Het is vooral bekend vanwege de bloeiende schaduweconomie: de illegale wapen- en vrouwenhandel.
Moldavische minderheden worden gediscrimineerd en er is geen vrijheid van media en religie, aldus mensenrechtenorganisatie Freedom House.
Moldavië
De Pridnestrovische Moldavische Republiek, zoals de staat zichzelf noemt, is ontstaan in de jaren negentig. Moldavië wilde met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie onafhankelijkheid. Maar toen de nationalisten het Moldavisch en het Roemeens als staatstaal instelden, bloeide er een tegenbeweging op bij de grote Russisch-sprekende minderheid.
Als snel ontstonden er separatistische milities, die hulp kregen uit Rusland, Oekraïne en het oude sovjetleger dat in de regio gestationeerd was. In de winter van 1990 ging het mis: er braken gevechten uit tussen de nationalisten en de separatisten. Deze werd pas anderhalf jaar later beëindigd, toen Rusland ‘vredestroepen’ stuurde en, met bemiddeling van de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa), een staakt-het-vuren uitonderhandelde. In 2006 hielden de separatisten een omstreden referendum waarin werd bevestigd wat zij altijd al zeiden: 97 procent van de inwoners wilde onafhankelijkheid en nauwe banden met Rusland.
Klinkt dit bekend? Volgens de Oekraïense president Porosjenko wel. Hij zegt dat de geschiedenis zich herhaalt. En dat Poetin Transnistrië gebruikt als blauwdruk voor Oost-Oekraïne.
Porosjenko is de enige niet. Talloze internationale politici en Rusland-kenners wijzen op de parallellen tussen het huidige conflict en Transnistrië. Zoals historicus Wim van Meurs van de Radboud universiteit Nijmegen het verwoordt: “Poetin speelt precies dezelfde dubbelrol als in andere bevroren conflicten. Hij bewapent separatisten en zegt tegelijk dat hij er niets mee te maken heeft. Uiteindelijk zal hij vrede uitonderhandelen en krijgt hij precies wat hij wil: het westen dat hem vreest en een stuk land onder zijn invloed.”
Georgië
Van Meurs is gespecialiseerd in die ‘bevroren conflicten’. En Transnistrië is niet het enige bevroren conflict waar Rusland de hand in heeft. Er zijn er ook twee in Georgië: Abchazië en Zuid-Ossetië.
Ook daar vonden gevechten plaats tussen nationalisten en separatisten, waarbij de laatsten werden gesteund door de Russen. En ook daar organiseerden de separatisten referenda die hun eigen legitimiteit moesten aantonen.
Het is het niet moeilijk in Oost-Oekraïne de overeenkomsten te zien. Ook daar zijn wapens en vrijwilligers uit Rusland. Separatistenleider Igor Strelkov vocht zelfs eerder in Transnistrië en andere conflictgebieden, zoals Tsjetsjenië. De wetteloosheid lijkt te zijn toegenomen: er zijn gevangenissen opengebroken en pro-Oekraïense activisten gemarteld. En net als in Georgië en Moldavië ontkent Rusland iedere betrokkenheid en uit vooral bezorgdheid over het lot van de Russische minderheid.
Ook de sentimenten bij de bewoners zijn vergelijkbaar. Bijna iedereen in de volksrepublieken Donetsk en Loegansk spreekt Russisch. En mensen zijn even anti-Oekraïens als ze in Abchazië anti-Georgisch en in Transnistrië anti-Moldavisch zijn. Inwoners die het niet met de separatisten eens waren, zijn gevlucht. Zij die bleven, voelen een grote nostalgie naar de Sovjet-Unie. Ze spreken slecht over Amerika en fantaseren openlijk over terugkeren in de schoot van moedertje Rusland.
Status quo
Maar moet het conflict niet eerst bevriezen voordat het bevroren is? Inderdaad. Maar ook dat lijkt te gebeuren in Oost-Oekraïne. Het is er al twee weken relatief rustig. Oekraïne, de separatisten en Rusland onderhandelen onder druk van de Europese Gemeenschap over vredesvoorwaarden. “Er wordt dus aangestuurd op een status quo zoals in Transnistrië”, zegt Van Meurs. “Porosjenko heeft zelfs gezegd dat hij de regio’s autonomie wil geven. Ook al heeft hij het later teruggetrokken, het geeft aan dat hij weet dat hij alleen niet kan winnen. Hij luistert naar het westen dat wil de-escaleren. Met andere woorden: Poetin heeft iedereen waar hij ze hebben wil.”
Ook in Transnistrië ziet men de overeenkomsten. Nina Ivanovna (68) zit in Tiraspol op een bankje naast haar vriendin en kijkt verdrietig. “Het is daar nu net als toen bij ons”, zegt ze. Maar ze legt het iets anders uit dan Van Meurs. “Net als hier toen, zijn er in Oekraïne ineens nationalisten opgestaan zonder historisch besef. Ze willen land afpakken en Russen vermoorden. Verschrikkelijk.”
“Nou nou”, zegt een vrouw die het verhaal aanhoort. “Zo goed is het hier niet hoor.” Ze heet Galina Ivanovna (65) en is Moldavisch. “Als je geen Russisch spreekt, word je gediscrimineerd. Mijn kinderen vinden geen banen. Ik zou iedereen in Oost-Oekraïne adviseren snel naar Kiev te gaan”, zegt ze snel voordat de andere twee haar wegwuiven.
Nina Ivanovna kijkt gechoqueerd naar de weglopende vrouw en fluistert: “Nationalist”. Haar vriendin Antonina Michaelovna (74) knikt. “We horen geruchten dat de Moldaviërs en Oekraïners bij ons willen binnenvallen”, zegt ze met een bezorgde blik.
Terug naar het onderwerp. “Het is te hopen dat Rusland, net als bij ons, gaat ingrijpen in Oost-Oekraïne”, zegt Ivanovna. Is dat dan nog niet gebeurd? “Nee, meisje!”, zegt ze. “Er zijn alleen vrijwilligers.”
“Maar we hopen natuurlijk wel dat het gaat gebeuren”, zegt haar vriendin. “Dan kunnen die mensen in vrede leven, net zoals wij.” Ze snijden zo een belangrijk verschil aan tussen Transnistrië en Oost-Oekraïne: Rusland heeft nog geen ‘vredestroepen’ gestuurd naar Donetsk, zoals het deed in Moldavië en Georgië.
Veel geld
En er zijn nog meer verschillen, die erop kunnen wijzen dat Poetin in Oost-Oekraïne andere plannen heeft, zegt Igor Soetjagin, dissident en militair analistvan de internationale denktank RUSI. Soetjagin is het met Van Meurs eens dat Rusland tactieken uit Transnistrië heeft gebruikt in Oost-Oekraïne, maar hij gelooft in een andere uitkomst.
“Ik denk dat de andere conflicten een leerschool waren. De facto staten zijn op zich handig voor Poetin, want hij heeft hierdoor overal uitvalbases voor zijn leger. Maar ze kosten ook veel geld. Ik denk dat hij in Oekraïne iets anders wil: invloed over het hele land door Loegansk en Donetsk te destabiliseren. En dus de bestaande grenzen intact houden.”
Oost-Oekraïne is veel groter dan alle andere bevroren conflictregio’s, en dus duurder in onderhoud. Daarnaast is heel Oekraïne emotioneel en economisch verbonden met Rusland. ‘Rusland mét Oekraïne is een imperium, Rusland zónder is maar een land’, luidt een bekende uitspraak in Rusland. Daarom geloven de meeste Oekraïners niet dat Poetin genoegen zal nemen met een klein stukje.
Transnistriër Sergej Michaelovitsj (33) kent de uitspraak. “Wij zijn voor Rusland niet zo belangrijk als Oekraïne”, zegt hij. “En geopolitieke belangen moeten soms voorgaan.” Hij wijst naar zijn t-shirt, met het hoofd van Poetin en de tekst ‘Wij zijn geen lafaards’. “Poetin is de wil van Rusland, en zijn wil is de mijne.”
Wapenindustrie
Hoewel militair analist Soetjagin gruwt van de laatste uitspraak, benadrukt ook hij de grote geopolitieke belangen van Rusland in Oekraïne. Daar staan veel fabrieken waar de Russische economie van afhankelijk is, legt hij uit. “Bijvoorbeeld de wapenindustrie; die kan niet leven zonder onderdelen uit Oekraïne. Die worden door het hele land gemaakt, dus is het belangrijk dat hij in het hele land in zijn invloedssfeer houdt.”
Als Poetin van Donetsk en Loegansk een semi-onafhankelijk staatje maakt, kan hij naar die onderdelen fluiten, is de redenering. En dus wil hij, volgens Soetjagin, het hele land gijzelen door het oosten instabiel te houden. “Met een en oligarchie in Donetsk en Loegansk kan hij het hele land afhouden van integratie in Europa. Maar het moet wel één land blijven.”
In Oekraïne heeft zijn theorie meer bijval dan die van Van Meurs. Het verklaart waarom Poetin op tv telkens zegt dat hij federalisering wil. Daarnaast zou hij veel Oekraïners een plezier doen als hij er een Transnistrië van zou maken; de oostelijke regio’s staan bekend als lastig en duur vanwege de verouderde industrie.
Maar er zitten ook haken en ogen aan Soetjagins theorie. Volgens politiek wetenschapper Bruno Coppieters van de Vrije Universiteit in Brussel is het maar de vraag of federalisering haalbaar is. “Rusland heeft dit ook voorgesteld voor Abchazië en Transnistrië, maar dat werd door Georgië en Moldavië verworpen, deels onder druk van het westen. Rusland van zijn kant weigerde om in deze conflicten een federaliseringsproces op gang te brengen dat de centrale regering te veel zou bevoordelen. Het resultaat was telkens een bevriezing van het conflict.”
Sprokkelen
Ook Van Meurs heeft twijfels over het federaliseringsplan. “Rusland kan ook invloed uitoefenen door handelsboycots”, zegt hij. Volgens hem zijn de hoge kosten niet zo belangrijk. “Gazprom merkt het niet eens als het gratis olie en gas weggeeft aan deze staatjes. De mensen die hier leven hebben weinig nodig, ze zijn gelukkig met een heel simpel bestaan, zoals in de Sovjet-Unie. De rest sprokkelen ze bij elkaar in de schaduweconomie.”
Maar goed, eerlijk is eerlijk, zeggen de experts, helemaal voorspellen wat er gaat gebeuren, kan niemand. Poetin kan ook niet alles plannen. Hij had, en heeft, niet alle krachten die hij loslaat zelf in de hand, zeggen ze. En dat geldt ook voor het Westen.
“Ik geloof niet dat het Poetins plan was de Krim te annexeren”, zegt Soetjagin, “Soms speelt overenthousiasme een rol.” Volgens politicoloog Coppieters is er ook nog een Kosovo-scenario denkbaar. En historicus Van Meurs durft niet uit te garanderen dat het bij de republieken van Loegansk en Donetsk blijft: “Wie weet neemt Poetin toch nog Odessa.”
De twee vrouwen op het bankje in Tiraspol weten het evenmin. Nina Ivanovna heft haar handen op naar de hemel als haar om scenario’s wordt gevraagd: “We hopen dat het vrede wordt voor die mensen, want wat er nu gebeurt, is onmenselijk.”
“Helemaal waar”, zegt haar vriendin Antonina Michaelovna. “Hoewel het wel fijn zou zijn om via Odessa met Rusland verbonden te zijn.”
https://www.trouw.nl/nieuws/domweg-gelukkig-in-transnistrie~b32fa6fd/
Wirklich toll, was Ihr so alles erlebt, da freue ich mich schon auf unser Treffen zu Silvester.
Ben toch wel geschrokken van dit verhaal , tzt wil ik hier graag met jullie van gedachten wisselen.
Ik wens jullie in ieder geval een veilige en voorspoedige thuiskomst
Bart en Marieke, wat een belevenissen !! Wij wensen jullie nog een mooi laatste deel van jullie reis.
Wat een onderneming zeg. Petje af hoor. Veel mooie momenten maar af en toe ook afzien als ik het goed lees. VolgenS mij zij jullie nu thuis of bijna thuis. Zal even wennen zijn.
warme groet,
Marjolein en Paul